Bazı bankaların faizi düşürmesine rağmen komisyon oranlarını yükselterek, faizden daha fazla bir parayı vatandaşların ve şirketlerin cebinden aldığı ortaya çıktı. Bankaların onlarca kalem komisyonu adeta vurguna dönüştü.
Bankaların 2019 ilk yarı Mali Verileri yayınlanması ile birlikte Bankalar ile ilgili bilanço rakamlar üzerinden daha somut ve sağlıklı değerlendirme yapma şansımız da doğru. Dikkat çeken konulardan biri “Faiz düştü en az faiz veriyoruz piyasayı destekliyoruz” diyen bankaların ücret ve komisyon artışları dikkat çekti.
Bazı Bankalar Tahterevalli modeli mi uyguladı?
Son aylarda piyasalarda Bankaların fırsatçılık yaparak müşterilerden komisyon aldığı yönünde yoğun şikayetlerin altının boş olmadığı açıklanan rakamlarla da ortaya çıkmış oldu. Bankalar faiz düşürüyoruz derken diğer taraftan ücret ve komisyon mu artırdılar. Bankalar ücret ve komisyon gelirlerini nasıl artırdı? İşte bazı yöntemler.
Ücret ve Komisyon Geliri aslında nedir ?
Kural olarak bakıldığında bankaların aldığı “ücret ve komisyon” gelirleri faaliyet dışı gelirler içinde yer alıyor. Kabaca, Bankaların asıl faaliyetleri para toplayıp faiz vermek, para satıp faiz almak. Aradaki makastan da “NET FAİZ GELİRİ” elde etmek. Bunun dışındaki gelir, giderleri faaliyet dışı gelir ve giderden oluşur. Ücret ve Komisyon gelirleri de aslında faaliyet dışı gelir grubundan oluş diye düşünüyorsanız son yıllarda bankaların Kar hırsı bu alanı da bozdu. Aslında kısaca bankadan bir hizmet satın alıyorsanız veya bir ürününü kullanıyorsanız bunu gelirini banka ücret ve komisyon gelirlerinde gösterir olması gereken de bu. Örneklemek gerekir ise yaptığımız Havale, EFT gibi işlemlerden alınan paralar ücret ve komisyon gelirlerinde gösterilir. Burada bir “para gönderme hizmeti” verdi banka ve karşılığını aldı. Veya bankanın Kredi Kartını kullanıyorsanız ürününden faydalandığınız için “Kart kullanım ücreti” adı altında Komisyon ödersiniz.
Ücret ve Komisyonlar nasıl arttı?
Son yıllarda kredi hacimlerinin azalması faiz gelirlerinin düşmesini de beraberinde getirdi. Bu açığı kapamak için bankalar da ücret ve komisyon gelirlerini artırmayı hedeflediler. Bunda itiraz edecek bir şey yok. Zira Karını artırmak için verdiği hizmet ve ürünün bedelini ve karşılığını artırıyor. Sorun etik olmayan mobbing ile personele dayatılan “ürün sat” hedeflemesi sonucu Ücret ve Komisyonu artırmaya çalışmak işte orada piyasanın da canı yandı. Peki bankaların kullandığı yöntemler nelerdi.
Sigorta ürünleri dayatıldı
Sigorta satışlarından elde edilen komisyon gelirleri bankaların ana gelirlerinden biri haline geldi. Çoğu banka şubelerinde kendi bünyesinden ya da bağlı olduğu Sigorta Şirketlerinden elemanlar görevlendirmeye başladı. Burada sıkıntı “müşteriye bu ürünün dayatılması ve zorla satılması”. Nasıl mı? Tüketici Kredisi kullandınız yanına Hayat Sigortası. Yetmedi Konut sigortası. Borçları için bankaya gelen vatandaşa BES yaptırıldı zorla. Krediden sonra iptal edersin dendi. Bunlar da yetmedi. Firmalara “Kredi Tahsis Limiti” kadar Sigorta zorunluluğu getirdi bazı bankalar. Daha krediye dokunmadan limitin açılması için “ayak bastı parası” gibi sigorta yapmadan limit sisteme dahi tanımlanamadı bazı bankalarda. Tabloya dikkat edin Aktif büyüklüğüne göre bazı bankaların Ücret ve Komisyon gelirleri akıl alır gibi değil ama bu yöntemler ile oldu rakamlar.
Kredilerden anormal Komisyonlar alındı
Taksitli veya Spot kredilerden komisyon alınması yıllardır vardı. Hatta Konut Proje kredilerden müteahhitlerden kredi başına peşin komisyon alınıp piyasanın altında kredi faiz oranı reklamlarını hatırlayın. 2018’den itibaren Rotatif /BCH denilen günlük faiz işleyen aç – kapa cari çalışan kredilerde de komisyonlar havada uçuştu. Bankaların kredi iştahı az olduğu için kıt olan kredi kaynağını sözde en yüksek kar ile satacaklar. Müşterilerden rotatif / BCH kredilerden bile “peşin komisyonlar” alındı. “Komisyonlar” diyoruz çünkü aynı kredi limitten her kullanımda komisyon alındı. Bugün kullandın iki gün sonra kapadın peşin komisyon gitti. Beş gün sonra tekrar kullandın bir komisyon daha.” Deli Dumrul” vergisi gibi yani. Devletin kurumları da bu uygulamalara maalesef seyirci kalarak bu soygunu yapanları cesaretlendirdiler. Piyasalardan tepkiler gelince Paramedya gibi bazı yerlerde haber olunca bankalarda da şu anda “faiz+ komisyon” şeklinde fiyatlama yapmaya başladı, kullandığınız gün üzerinden fazi gibi komisyon alımlar başladı. Normalde, ” Kredinin geliri faiz” diye bilinir. Unutun onu artık kredinin geliri artık “faiz + komisyon” oldu biline.
Son aylarda Tahterevalli yöntemi mi uygulandı
Özellikle” kredi faiz oranlarını düşürüyoruz” diye algı yaratan bazı bankların müşterilerden buna karşılık ek komisyon talep ettiği piyasalardan gelen şikayetlerden anlaşılıyor. İçlerinde Vafıkbank gibi kamu bankasının da bulunduğu bir grup banka mevcut Rotatif / BCH kredi faiz oranlarını düşürme karşılığı müşterilerden peşin komisyon aldığı biliniyor. Eski köye yeni adet gibi oluyor ama Tahterevalli gibi “faiz indiririm ama peşin komisyon verirsen” şeklinde bir uygulama oluştu piyasalarda. BDDK’nın bu konuda neler yaptığı bankaları bu konuda uyarıp uyarmadığı veya aldığı kredi komisyonlarının iadesinin istenip istenmediği henüz bilinmiyor. Ki görüşümüz mevcut kredi faiz indirimi karşılığı alınan peşin komisyonlarının şikayete gerek kalmadan etik olmadığı ve iade edilmesi yönündedir.
Ücret ve Komisyonlar bunlarla sınırlı kalmadı
Geriye yönelik “düşük POS ciro komisyonu”, “hesap işletim ücretleri”, “kullanılmayan kredi kartlarından komisyonlar”, “defter işleme komisyonu”, “kurumlara verilecek ekstreler için komisyonlar”, “hesap bakiyesi sorma komisyonu”, “aynı şubeden bile olsa nakit para yatırdın komisyonu”, “ipotek kaldırma komisyonu”, “rehin kaldırma komisyonu” daha yüzlerce, isimler farklı olabilir ama belki “hesap kapama komisyonu” bile alan vardır.
Şimdi büyük ve orta ölçekli piyasada ağrılığı olan bankalara bir göz atalım neler yapmışlar.
2017-18 arasında Ücret ve Komisyon gelirleri anormal arttı
2017-18 dönemine baktığımızda %30’alr civarında ücret ve komisyonlarda bir artış olduğunu görüyoruz. Seçilen bankalarda o dönemde en yüksek artışı %39 ile Denizbank’ın yaptığı görülüyor. Aktif Büyüklüklerine göre orantılı bir dağılım olduğu anlaşılıyor. Garanti Bankası 4,8 milyar TL ile “en yüksek ücret ve komisyon alan banka” konumunda. Yine Garanti Bankası % 32,3’lük artış oranı ile en yüksek artışı sağlayan bankalar arasında yer aldı.
2017 – 18 döneminde Kamu Bankaları ne yaptı
Özel Yerli ve Yabancı yabancı bankalar ile kıyaslandığında Aktif büyüklüğüne göre Kamu Bankaların makul düzeyde Ücret ve Komisyon aldıkları görülüyor zaten öyle de olmalı diye düşünenler olabilir. Burada Kamu Bankalar arasında ciddi farklar olduğu görüldü. Zira Halkbank Komisyon gelirleri 2018 yılında düşerken Vakıfbank % 72,4’lük gibi anormal bir artış yaptığı görülüyor. Bunu Banka bilançoyu büyüterek sağladık diyemez, hatırlatmak lazım Vakıfbank Toplam Varlıkları 2017-18 dönemde % 22 artmıştı. Kamu Bankalarından Vakıfbank ciddi şekilde ücret ve komisyon artırmak için anormal çaba gösterdiği görülüyor.
2019’de Bankaların ücret ve Komisyon iştahı arttı
2019 ilk yarısındaki gelişmeye baktığımızda “ücret ve komisyonlar artacak” üzerine strateji geliştiren bankaların bu iştahlarının artarak devam ettiği görülüyor. Denizbank % 68,4’lük büyüme ile büyük bir atak yaparken bu kadar artışı bu piyasa koşullarında nasıl yaptığı da merak konusu oldu. Aktif büyüklük düşünüldüğünde inanılmaz bir ücret ve komisyon geliri olarak görülüyor. Aktif büyüklükleri yüksel olan dört büyüklerden AKBANK % 42,2’lik artış ile ikinci sırada yer alırken net Faiz gelirinin aynı dönemde % 4,8 artarken ücret ve komisyon gelirinin bunun 9 kat daha fazla artırmayı nasıl başardığının da ayrıca sorgulanması gerekmektedir. Zira AKBANK 2019 ilk yarısında Toplam Varlıklarını sadece % 5,2 büyütebilmişti. GARANTİ 2019 ilk yarısında % 24,6’lük büyümeye rağmen 2,8 milyar Ücret ve Komisyon geliri ile hacimde ilk sırada yer almaya devam etti. Bazı bankaların Aktif büyüklükleri ile ücret ve komisyon gelirlerinin doğru orantılı olmaması “abartılı ve haksız yere müşterilerden ücret ve komisyon mu alındı” tartışmasını da birlikte getirdi.
2019’da Kamu Bankalarında Vakıfbank bilmecesi
2019 yılında Vakıfbank’ın 2017-18 döneminde yıllık bazda % 72,4’lük artışa ek olarak 2019 ilk ayrısında da % 92’lik aynı büyümeye devam etmesi şaşkınlık yaratırken bunu nasıl başardığı Kamu Bankasının bu kadar ücret ve Komisyon almasının normal olmadığı tartışma konusu oldu. Zira diğer iki kamu bankasına bakıldığında ücret ve komisyon gelirlerindeki artışta bir anormallik olduğu anlaşılıyor. Vakıfbank yetkililerin bu artışı nasıl açıklayacakları da merak konusu oldu. Piyasadan bankanın abartılı kredi komisyonu talep ettiği, sigorta yapmaya müşterileri zorladığı yönünde uzun süredir gelen şikayetlere BDDK’nın kulak vererek bu yönde bir çalışma yapması, var ise müşteri mağduriyetlerinin şikayet beklemeden toplu olarak giderilmesi örneğin mevcut Rotatif / BCH kredilerden “faiz indiriyoruz” diye alınan “peşin komisyonlarının” iadelerinin yapılması müşteriler ve kamuoyu tarafından beklenmektedir.
Sonuç olarak kredi faiz dalgalanma döneminde piyasada söylenen faiz oranları ile müşterilere maliyetlerinin örtüşmediği bankaların krediler başta olmak üzere ek ücret ve komisyonlar alınarak müşteriye maliyetlerinin söylenen faiz oranlarında daha fazla olduğu bankaların artırdığı ücret ve komisyon artış oranlarında gün gibi ortada iken BDDK’nın ve sorumlu diğer denetleyici kurumların ücret ve komisyon uygulamasına bir “standart” getirmesi beklentisi artmış durumda.
