UKRAYNA MERKEZ BANKASI’NIN İŞGALE VERDİĞİ TEPKİ
Ordumuz Rus saldırganlara karşı ülkemizin her bir karış toprağını fedakârca ve cesurca savunurken saldırganın kamu bankalarının “kızlarının” (iştiraklerinin) Ukrayna’da faaliyet göstermesine izin veremeyiz. Ukrayna Merkez Bankası (UMB) Başkanı Kyrylo Shevchenko,
Ekonomi çevreleri Ukrayna’yı işgal eden Rusya’nın merkez bankasının durumu üzerine epeyce tartıştı ve konuştu. Rusya Merkez Bankasının uğradığı yaptırımlar, gerçekleştirdiği faiz artırımı, rezervlerinin durumu, Başkanının yaptığı açıklamalar ilgi çekti. Bununla birlikte işgale uğrayan ülkenin merkez bankası UMB’nin durumu ve işgale verdiği tepki üzerinde fazla durulmadı.
Pandemi öncesinde ülkede yüzde 2 civarında olan enflasyon pandemi ile birlikte kademeli olarak tırmanarak yüzde 10’a ulaşmıştı. 2022 yıl sonu için hedeflenen enflasyon yüzde 5. İşgalle birlikte bu hedefin artık bir hayal olduğunu tahmin edilebilir. UMB’nin politika faizi yüzde 10. Bankanın para politikasından sorumlu kurulu 3 Mart günü yapması gereken toplantıyı işgalin para politikası araçlarını etkisizleştirdiği gerekçesi ile gerçekleştirmedi ve politika faizinin sabit kaldığı açıklandı. Banka, Eylül 2018’de yüzde 18 olan politika faizini aşamalı olarak Haziran 2020’de yüzde 6’ya kadar indirmiş ve sonra yine aşamalı olarak bugünkü seviyesine yükseltmişti.
Ukrayna’nın uluslararası rezervleri ise 2021 yılında 1.8 milyar dolar artarak 30 milyar dolara yükselmişti (bugün itibariyle 29.1 milyar dolar). Bankanın Başkanı Kyrylo Shevchenko, Kharkiv Simon Kuznets Ekonomi Üniversitesinden ekonomi yüksek lisansını tamamlayarak mezun olmuş. Ukrayna bankacılık sektöründe uzun yıllar yöneticilik yaptıktan sonra 2020 yılı ortasında Ukrayna Merkez Bankası Başkanlığına atanmış.
UMB, 24 Şubat’ta Rusya’nın saldırısıyla birlikte Ukrayna hükümetinin sıkı yönetim ilan etmesi üzerine aldığı tedbirleri ilan etti ve bu tedbirleri genişletti. Bu tedbirlerin amacı Ukrayna finansal sisteminin güvenilir ve istikrarlı bir şekilde işlemesini sağlamak ve Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin faaliyetlerine ve kritik alt yapının düzgün bir şekilde işlemesine tam destek vermek olarak ifade edildi. Bu tedbirlere göre:
- Hayati tehlike olmadığı sürece banka şubeleri açık kalarak hizmet vermeye devam edecekler,
- Bankaların bu faaliyetleri, UMB’nin getirdiği kısıtlamalar dikkate alınarak sürdürülecek,
- Bankalar kiralık kasalara kesintisiz erişim sağlayacak,
- Nakdi olmayan ödemelerde bir kısıtlama olmayacak,
- ATM’lerdeki nakit paranın yenilenmesi ile ilgili bir sınırlama olmayacak,
- UMB bankalara sınırsız nakit sağlayacak,
- UMB bankalara likiditelerini sürdürebilmeleri için bir yıla kadar yeniden finansman kredisi sağlayacak, istenirse bu kredi uzatılabilecek,
- Bankalar kendi döviz pozisyonlarından karşılanmak kaydıyla, başka bankalar nezdinde kredi sözleşmelerinden doğan döviz cinsi yükümlülüklerini ödemek isteyen müşterilerine döviz satabilecek,
- Ukrayna hükümetine yapılan ya da Ukrayna hükümetinden yapılacak ödemelerde kısıtlama olmayacak.
24 Şubat tarihli tedbirler bir takım geçici kısıtlamaları da içermekte. Buna göre;
- Resmi döviz kurunun yabancı paralar, özel çekme hakları ve yatırım amaçlı metaller karşısındaki değeri 24 Şubat tarihi itibariyle sabitlendi (1 Euro = 33.17 Grivna, 1 USD = 29.25 Grivna)
- Banka hesaplarından yapılacak nakit çekimleri günlük 100.000 Ukrayna Grivnası (UAH) (yaklaşık 50.000 TL.) ile sınırlandırıldı (Maaşlar ve sosyal destekler hariç). Hükümetin seferberlik planları ile ilgili faaliyette bulunan kurum ve şirketler ile UMB’nin komisyon ödemekten istisna ettiği kuruluşlar bu kısıtlamanın dışında bırakıldı,
- Döviz hesaplarından para çekilmesi yasaklandı. Hükümetin seferberlik planları ile ilgili faaliyette bulunan kurum ve şirketler ile UMB’nin komisyon ödemekten istisna ettiği kuruluşlar bu kısıtlamanın dışında bırakıldı,
- Ülke dışına dövizle yapılacak ödemeler için moratoryum ilan edildi. Hükümetin seferberlik planları ile ilgili faaliyette bulunan kurum ve şirketler ile UMB’nin komisyon ödemekten istisna ettiği kuruluşlar bu kısıtlamanın dışında bırakıldı,
- Rusya ve Belarus paraları ile işlemlerin ve bu ülkelerde mukim kişi ve kurumların işlemlerinin yapılması yasaklandı. Anılan ülkelere yönelik taahhütlerin yerine getirilmesini amaçlayan işlemler de yasaklandı,
- Elektronik para ihracı, elektronik cüzdanların elektronik para ile doldurulması, bankalar tarafından elektronik para tedavülü askıya alındı.
Diğer taraftan, Banka Ukrayna kamuoyuna mal ve hizmet alımlarının kart ile ödenmesi çağrısında bulundu ve perakende satıcılarına ve akaryakıt istasyonlarına kartla yapılan ödemeleri reddetmemeleri uyarısında bulundu.
Ayrıca, Rus bankalarının Ukrayna’daki faaliyetlerine son verildi. Banka masterkart ve viza karta başvurarak Rusya bankaları tarafından verilen kartlara yönelik hizmetlerin durdurulmasını talep etti. Banka Ukrayna Hükümeti bütçesine 19 milyar Ukrayna Grivinası aktardı.
Banka, Ukrayna Silahlı Kuvvetlerine, Ukrayna Ulusal Muhafızlarına ve savaş mağdurlarına yardım hesaplarına bağış yapmayı kolaylaştırdı.
Rusya Merkez Bankası ve Bankalarına Yönelik Uluslararası Yaptırımlarla İlgili Girişimler ve Gürcistan Merkez Bankası’nın Deneyimlerinden Yararlanılması
UMB’nin diğer bir girişimi ise IMF nezdinde oldu. Banka ve IMF işgale uğrayan Ukrayna’nın ekonomisi ve finansal sektörüne destek sağlayabilmek için görüşmelere başladılar. Bu çerçevede banka öncelikle IMF’nin Acil Finansman Enstrümanı’ndan (Rapid Financing Instrument) (RFI) faydalanabilmek için başvuruda bulundu. RFI, acil askeri çatışmaların yarattığı durumlar da dahil olmak üzere acil ödemeler dengesi sorunu yaşayan ülkelere yardım amacıyla oluşturulan bir finansal bir yardım.
UMB, G7 ülkelerinin büyükelçileri ve merkez bankalarının başkanları, Avrupa’daki bankalar ve uluslararası para transfer operatörü Western Union temsilcileri ile görüşerek Rusya ve Belarus bankalarına nakit döviz teslimatlarının durdurulmasını talep eti.
Banka IMF’ye yaptığı bir başka başvuruda Rusya temsilcisinin IMF Direktörler Kurulu toplantılarına katılmaktan menedilmesini, Ukrayna’ya yapılan saldırının finansmanında kullanılabilme olasılığı nedeni ile Rusya ve Belarus’un Özel Çekme Haklarını (SDR) kullanmasının engellenmesini, Rusya ve Belarus delegasyonlarının IMF ve Dünya Bankasının Bahar Toplantılarına katılmasının yasaklanmasını talep etti.
UMB merkez bankalarının bankası olarak kabul edilen Uluslararası Ödemeler Bankası’na (BIS) başvurarak Rusya Merkez Bankası’nın üyeliğine son verilmesini talep etti.
Mart’ın ilk gününde UMB Başkanı Shevschenko ve yardımcısı Sergiy Noklaychuk Gürcistan Merkez Bankası Başkanı Koba Gvenetadze ile görüştü. Görüşmede 2008 yılında meydana gelen Rusya – Gürcistan savaşında Gürcistan Merkez Bankasının krizi nasıl yönettiği konusu görüşüldü ve UMB’nin işgale karşı sıkıyönetim önlemleri altında almış olduğu tedbirler taraflarca değerlendirildi.