GERÇEĞE UYGUN DEĞER nedir?
Gerçeğe Uygun Değer, bir varlığın veya yükümlülüğün taraflar arasındaki devir fiyatıdır.
Devir fiyatının ilgili standartlarda yer bulan beş temel özelliği söz konusudur: (1) Ölçüm tarihindeki fiyattır, (2) farazi bir işleme konu fiyattır, (3) olağan bir işleme konu fiyattır, (4) piyasada belirlenen fiyattır ve (5) çıkış fiyatıdır.
Ölçüm tarihindeki fiyattır: Varlığın veya yükümlülüğün gerçeğe uygun değeri ölçüm tarihi itibariyle belirlenmelidir.
Farazi bir işleme konu fiyattır: Değerlemenin dayanağını oluşturan işlem farazidir. Diğer bir ifadeyle, değerlemeye konu varlığın veya yükümlülüğün gerçekte devir işlemine konu olması gerekmez. Ölçüm tarihi itibariyle bir varlığın satıldığı veya borcun devredildiği varsayılır.
Olağan bir işleme konu fiyattır: Olağan işlemden kastedilen, varlığın satışının ve borcun devrinin fiyata baskı yaratan olağan dışı durumlar olmaksızın yapılmasıdır. Bu bağlamda, olağan bir işlemde normal koşullar geçerlidir. Örneğin işlem hacmi yüksek bir birincil piyasada oluşan fiyat, olağan bir işleme ait gerçeğe uygun değerdir.
Piyasada belirlenen fiyattır: Gerçeğe uygun değer kavramının temelini piyasa değeri oluşturmaktadır. Diğer bir ifadeyle, gerçeğe uygun değerin tespitinde piyasanın yargısı önceliklidir. Örneğin, bir taşımacılık işletmesi bir otobüsü ekonomik ömrü boyunca kullanarak elde edeceği net nakit akışlarının bugünkü değerini 2 milyon TL olarak hesap edebilir. Ancak o özellikteki otobüsün piyasadaki resmi satış fiyatı 1 milyon TL ise, gerçeğe uygun değer olarak işletmeye özgü ölçümün sonucu değil, piyasanın ölçümü olan 1 milyon TL esas alınacaktır.
Çıkış fiyatıdır: Gerçeğe uygun değer, varlığın satış ve borcun devir fiyatını ifade eden çıkış fiyatıdır. Çıkış fiyatı, işlem maliyetlerine göre düzeltilmez çünkü işlem maliyetleri varlık veya borcun özelliğini yansıtmaz. Ancak varlığın bulunduğu konum o varlığın özelliğinden kaynaklıysa, çıkış fiyatı taşıma maliyetlerine göre düzeltilir. Unutulmamalıdır ki, işlem maliyetleri taşıma maliyetlerini içermez. Örneğin, belirli bir bölgede yetişen pamuğun ölçüm tarihinde o bölgenin ticaret borsasındaki satış fiyatı 5.000TL/ton olsun. Borsada yapılan işlem üzerinden binde beş komisyon alındığı varsayılırsa, işleme konu satış fiyatı üzerinden ton başına 5 TL’lik işlem maliyeti söz konusu olacaktır. Olağan işleme konu dayanak varlığın coğrafi konumu o pamuğun özelliğini yansıtmakta olup, pamuğun taşıma maliyeti ton başına 100 TL’dir. Bu bağlamda, ilgili varlığın çıkış fiyatı taşıma maliyetine göre düzeltilerek 4.900 TL/ton (5.000 TL/ton – 100 TL/ton) hesaplanacak ve gerçeğe uygun değer ölçümünde kullanılacaktır. Görülebileceği gibi çıkış fiyatı, yani gerçeğe uygun değer, 5TL/ton olan işlem maliyetine göre düzeltilmemektedir.