Basına dün bir haber düştü,
50 milyon TL’yi zimmetine geçiren bir banka çalışanı tutuklanmış.
İşin açıkçası bu olaylar basına yansıyan birkaç örnekten bazıları.
Yoksa bankalar uhdesinde geçmişten günümüze incelemeler yapılıyor, soruşturmalar açılıyor.
Banka uhdesindeki fonları kişisel menfaat için kötüye kullanan yöneticilerden tutun da zimmet vakaları veya kredi süreçlerindeki kişisel menfaat temini özellikle teftiş eğitimlerinde örnek vakaları oluşturuyor.
Kısacası özellikle bankalar açısından ‘yolsuzlukla mücadele’ kabiliyeti ayrı ve çok önemli bir yer tutuyor.
Akademik literatürde yolsuzluk, genel geçer olarak ekonomik kararlarda kendisi veya ilgili kişiler için menfaat temin etmeyi amaçlayarak emsallere uygunluk ilkesine kasıtlı olarak uyulmaması şeklinde tanımlanır. Diğer bir ifadeyle sahip olunan yetkinin şahsi menfaatler doğrultusunda kullanılmasıdır.
İşte salt bu tanım itibariyle,
Parasal damarların toplanma merkezi durumundaki bankalar açısından,
Olası yolsuzluk vakalarının cereyan etmeden önünün kesilmesi,
Yani denetimin sürekli hale getirilmesi ve risklerin erken tespiti önem kazanır.
Diğer bir ifadeyle bankaların yolsuzluğun önlenmesi ve tespitinden sorumlu denetim, uyum ve iç kontrol mercileri kamusal olarak önemli birer yolsuzluk muhasebesi bileşenleridir.
Kuruluşların yolsuzluk ve yolsuzlukla mücadele konusuyla ilgili bakış açılarını yansıttıkları, iç sistemlerini ve eylemlerini raporladıkları ve bu hususta doğrudan veya dolaylı şekilde dahil oldukları olayları paydaşlarına sundukları özel alan yolsuzluk muhasebesi olarak adlandırılmakta olup; sürdürülebilirlik (entegre faaliyet) raporlamasının önemli bir bileşeni konumundadır.
Yolsuzluk muhasebesi kapsamında sürdürülebilirlik (entegre faaliyet) raporlamasına konu göstergeler 205 numaralı GRI-Global Raporlama İnisiyatifi Standardında düzenlemektedir. ‘GRI 205: Yolsuzlukla Mücadele Standardı’ kuruluşun konuyla ilgili yönetim yaklaşımını ve en az üç gösterge temelinde konuya özel açıklamaları yapmasını zorunlu tutmaktadır.
GRI 205 standardına göre,
Bankalarca, yolsuzluk ve yolsuzlukla mücadele konusu özelinde minimum seviyede üç temel göstergeye dayalı olarak açıklama yapılması zaruridir.
Bunlar;
GRI 205-1: Yolsuzlukla ilgili riskler bakımından değerlendirilen işlemler.
GRI 205-2: Yolsuzlukla mücadele politikaları ve prosedürleri ile ilgili iletişim ve eğitim.
GRI 205-3: Teyit edilmiş yolsuzluk vakaları ve alınan önlemler.
GRI 205-1 çerçevesinde kuruluşlar aşağıda belirtilen hususlarla ilgili nitel ve nicel bilgi sunmalıdır.
- Yolsuzlukla ilgili riskler açısından değerlendirilen işlemlerin toplam sayısı ve yüzdesi,
- Risk değerlendirmesi yoluyla belirlenen yolsuzlukla ilgili önemli riskler.
GRI 205-2 çerçevesinde kuruluşlar aşağıda belirtilen hususlarla ilgili nitel ve nicel bilgi sunmalıdır.
- Kuruluş, yolsuzlukla mücadele edebilmek amacıyla belirli politikalar ve prosedürler geliştirmekte ve bunları ilgili birim üyelerine bildirmektedir. Söz konusu üyelerin bölgelere göre ayrılmış toplam sayılarının ve yüzdelerinin raporlanması gerekmektedir.
- Yolsuzlukla mücadele amacıyla geliştirilen politikalar ve prosedürler, kuruluş çalışanlarına iletilmektedir. Bu çalışanların, çalışan kategorisine ve bölgeye göre ayrıştırılmış olacak şekilde toplam sayısının ve yüzdesinin raporlanması önemlidir.
- Yolsuzluğu önlemek amacıyla geliştirilen politika ve prosedürler, kuruluşun iş ortaklarını ilgilendirmektedir. Söz konusu iş ortaklarının, iş ortaklığı türüne ve bölgeye göre ayrıştırılmış olacak şekilde toplam sayılarının ve yüzdelerinin raporlarda yer alması gerekmektedir.
- Kuruluşun yolsuzlukla mücadeleyi sağlamaya yönelik eğitim almış yönetim kurulu üyelerinin bulunması durumunda, bu üyelerin bölgelere göre ayrılmış toplam sayılarının ve yüzdelerinin raporlanması gerekmektedir.
- Yolsuzlukla mücadelenin sağlanabilmesi için eğitim almış olan kuruluş çalışanlarının, çalışan kategorisine ve bölgelere ayrıştırılmış şekilde toplam sayısının ve yüzdesinin raporlanması gerekmektedir.
GRI 205-3 çerçevesinde kuruluşlar aşağıda belirtilen hususlarla ilgili nitel ve nicel bilgi sunmalıdır.
- Teyit edilmiş olan yolsuzluk olaylarının toplam sayısının ve niteliğinin raporlanması gerekmektedir.
- Çalışanların yapmış oldukları yolsuzluk faaliyetlerinden ötürü işten çıkarıldıkları ya da cezalandırıldıkları olayların toplam sayısının raporlanması önemlidir.
- Yolsuzluk faaliyetlerinden kaynaklı olarak iş ortaklıkları ile önceden yapılmış olan sözleşmelerin feshedilmesi ya da yenilenmemesi gibi durumlar söz konusu olabilir. Bunların toplam sayısının raporlanması gerekmektedir.
- Kurumun bizzat kendisi ya da çalışanları aleyhine yolsuzluk faaliyetlerinden kaynaklı olarak açılmış kamu davalarının olması durumunda söz konusu davalara yönelik her türlü bilginin sonuçlarıyla birlikte raporlanması gerekmektedir.
Efendim,
GRI 205 1 ve 2 numaralı göstergeler esasen yolsuzlukla ilişkili beyan ve politikaları kapsıyor. Bu politika ve kurallara zaten kurumsal platformlardan ulaşmak mümkün.
Esas olan yani sunulması istenen istatistikler raporlarda var mı? YOK!
Yani, GRI 205-1 (a) ile GRI 205-3 göstergeleri itibariyle sunulması gereken İSTATİSTİKLER raporlarda yer almıyor.
Ben de özel bankaların sürdürülebilirlik raporlamasından sorumlu ilgililerine soruyorum,
Bankacılık sektörü itibariyle bu bilgiler yani istatistikler olmazsa olmazken,
Daha önemli ne raporlayacaksınız acaba?
Bakın ben size örnek paragraf yazayım…
“Kuruluş, 2022 yılında güveni kötüye kullanma iddiasıyla ilgili 50 bildirim almış; bunlardan 40 tanesine iç soruşturma süreci başlatmış; 7 soruşturmada kesin olarak pasif rüşvet vakası tespit edilmiş ve bunun sonucunda ilgili çalışanların işlerine son verilmiştir.”
GRI sizden bunu istiyor.
SÜSLÜ CÜMLELER değil!
İş, Garanti, Akbank ve Yapı Kredi olmak üzere borsada işlem gören özel bankaların 2022 yılına ait entegre faaliyet (sürdürülebilirlik) raporlarını inceledim ve ilgili kısımlarını yazı ekinde sizler için koydum.
Yazılmak için yazılmış paragraflar harici dişe dokunur, elle tutulur bir tane istatistik yok.
Cümleler şu şekilde: Bankamızı etkileyecek önemli bir yolsuzluk olayı yoktur, vaka yoktur, etkisi çok azdır falan filan…
Tekrar edeyim,
Sizden istenen bu değil ki!
Sizden istenen şu: Şu kadar şikâyet geldi,
Bu kadar denetim yapıldı,
Şu kadar soruşturma açıldı…
Bankamızı ilgilendiren bu kadar yasal olay söz konusu.
Tarafı olduğumuz davalar şunlar vb. demek; bunları raporlamak!
Hiçbiri yok!
Yani binlerce kişi çalışıyor,
Tüzel kişi olarak banka milyonlarca işlem gerçekleştiriyor ve
Bir tane dahi yolsuzluk muhasebesinin konusu somut inceleme, şikâyet veya vaka olmuyor öyle mi?
Eğer öyleyse, bizim ülkenin bankacılık sistemi cennetten bir köşe adeta.
Dünyadaki gelişmiş diğer bankalar ise yolsuzluk vakalarını ve süreçlerini açıklamak zorunda kalıyorlar çünkü herhalde cehennemde ızdırap çekiyorlar…
Açıkçası net olarak ifade edeyim, şeffaf olmak lazım.
Ve şunu da belirteyim,
Entegre faaliyet (sürdürülebilirlik) raporları esas işlevinden çıkartılmış ve adeta birer PAZARLAMA dokümanı olarak özel bankalarca yatırımcı ilişkileri uhdesine konulmuş.
Diğer hususları ve açıklama kriterlerinin de içi doldurulmuş mu yoksa süslenmiş mi entegre faaliyet (sürdürülebilirlik) raporlarını incelemeye ve yazmaya devam edeceğim.
Sevgi ve vicdanla kalın…
Doç. Dr. Soner GÖKTEN
