Enflasyon muhasebesi uygulamasına geçildi.
Parasal olmayan varlıklar,
Yani kolay anlamanız açısından nakit ve nakit benzeri olmayan varlıklar,
Edinim tarihleri başlangıç kabul edilmek üzere 31.12.2023 tarihindeki satın alma gücü karşılığı tutarlarıyla raporlanmaya başladı.
Ne demek bu?
Misal, 30 Mart 2020 tarihinde 2 milyon TL’lik stok edindiniz.
2020/1. Çeyrek bilançosunda stoklar kaleminiz 2 milyon TL görünecektir.
Soru şu: Yaşanan enflasyon nedeniyle, bugün, aynı nitelikte ve miktarda stoku 2 milyon TL’ye alabilir misiniz?
Tabi ki HAYIR!
İşte bu nedenle,
Muhasebe rakamlarının satın alma gücündeki değişimi yansıtabilmesi için;
Stoklar kaleminin edinim tarihindeki parasal tutarı, fiyat endeksi kullanılarak satın alma gücü itibariyle bugüne getirilir.
TÜFE’nin Mart 2010 ayı endeks rakamı 450,58 iken Aralık 2023 ayı endeks rakamı 1.128,45’tir.
Bu bahisle örnekteki stoklar kalemi (1.128,45/450,58) 2,5’luk katsayı ile 31.12.2023 tarihli satın alma gücü ile bilançoda raporlanacaktır.
O halde 2020 yılında 2 milyon TL’ye edinilen varlık 2023/12 aylık bilançoda düzeltme işlemi neticesinde (2 milyon TL × 2,5) 5 milyon TL olarak raporlanacaktır.
Buraya kadar,
Enflasyon muhasebesi (düzeltmesi) mekaniğine göre matematiksel olarak her şey makul gibi görünebilir.
Ancak, KAZIN AYAĞI ÖYLE DEĞİL!
Neden mi? Gelin açıklayayım.
İlgili stok, teknolojik bir ticari mal (satmak için edinilen stok) niteliğinde olabilir.
Geçen iki buçuk sene zarfında teknolojik özelliklerinin geri kalmış olması hasebiyle cari parasal tutarı enflasyon muhasebesine göre 5 milyon TL olarak hesaplansa da; satışa çıkarıldığında misal 3 milyon TL’ye zar zor alıcı bulur durumda olabilir.
Veya ilgili stok ilk madde malzeme (üretimde kullanılmak için edinilen stok) niteliğinde bir emtia olabilir. Parasal tutarı enflasyon muhasebesine göre 5 milyon TL olarak hesaplansa da; emtianın cari piyasa değeri 31.12.2023 itibariyle reel olarak düşmüş ve bu bahisle aynı nitelikte ve miktardaki stoku 4 milyon TL’ye edinmek mümkün hale gelebilir.
Bu ve benzeri örnekler fazlasıyla artırılabilir.
Muhasebe ve finansal raporlamanın amacı ilkesel olarak gerçeğe uygun bilginin raporlanması olduğu için muhasebe uzmanı, enflasyona göre düzeltilmiş tutarı cari piyasa değeriyle (emsal değer) mukayese etmek ve stokları enflasyona göre düzeltilmiş tutarla cari piyasa değerinden düşük olanıyla raporlamak zorundadır.
Nitekim Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarında (UFRS) bu konu belirtilmekte ve raporlamanın salt enflasyon muhasebesi matematiğine göre yapılmasının önüne geçilmektedir.
Umarım denetim şirketleri borsamızdaki işletmelerin UFRS finansallarında bu konuya dikkat ediyorlardır.
Peki, esas sürpriz nerede?
Vergi Usul Kanunu (VUK) uyarınca yapılan finansal raporlamalarda.
VUK esaslı enflasyon muhasebesi düzenlemesinde stoklarla ilgili olarak düzeltmenin bu şekilde yapılmasını yasal olarak gerekli kılacak bir düzenleme ne yazık ki bulunmuyor.
E haliyle,
Enflasyon muhasebesi marifetiyle stokların FİKTİF bir özkaynak artırıcı araç olarak kullanılmasına imkân tanınmış oluyor.
Sevgi ve vicdanla kalın…
Doç. Dr. Soner GÖKTEN