Dünya Sağlık Örgütü’nün Koronavirüs salgınını ‘Pandemi’ ilan etmesinin ardından üreticilerin banka borçları ertelenir mi?
Koronavirüs ile ilgili tedbirler her geçen gün daha da arttırılırken, ticari hayatı olumsuz etkilemeye başladı. Bir çok iş yeri personeline zorunlu izin verirken, bazıları ise kısmen de olsa ürütimi durdurma noktasına geldi.
Dünya Sağlık Örgütü’nün Koronavirüs salgınını ‘Pandemi’ ilan etmesinin ardından üreticilerin banka borçları ertelenir mi? Şirketler pandemiyi mücbir (önüne geçilmesi elde olmayan, istencin dışında oluşan durum) sebp olarak göstererek kredilerinin ertelenmesini isteyebilir mi?
MÜCBİR SEBEP
Borçların ertelenmesi konusunda cücbir sebebin olması gerektiği belirten Avukat Gökçe Yabuloğlu, bu konuda şunları söyledi
“Salgın hastalıklar için hukukumuzda mücbir sebep nitelemesi yapılmaktadır. Mücbir sebep borç ilişkileri sırasında meydana gelen, tarafların kusuruna dayanmayan ve öngörülemeyen , telafisi mümkün olmayan , borcun ifasını engelleyen durumlara verilen addır. Mücbir sebep varlığı halinde, borçların askında kaldığı, mücbir sebebin ortadan kalkmasıyla yerine getirebileceği kabul edilmektedir. Halihazırda Türkiye’de genel bir karantina, olağanüstü hal ilan edilmemesi nedeniyle Corona’nın borç ilişkilerine etkisi vatandaşların kafasında soru işareti oluşturmaktadır. Zira alınan tedbirlerin önlem amaçlı olduğu, henüz mücbir sebep meydana getiren bir tehlikenin meydana gelmediği de savunulmaktadır. Corona salgını hakkında şahsi kanaatim, durumun mücbir sebep sayılması ve bu sürede belirli sürelerle borçların askıda kalması ve ötelenmesi şeklinde düzenlemelerin yasalaştırılmasıdır. Örneğin Vergi Usul Kanunu, mükellefler için mücbir neden halinde borçların sebebin ortadan kalkmasına kadar sürelerin işlemeyeceği açıkça düzenlemiş, bir anlamda öteleme belirlenmiştir.”
ÖDEMEDE ZORLUK
Avukat Gökçe Yabuloğlu, küresel salgın nedeniyle ticaretin aksadığını belirterek, borç ertelemenin zaruri bir hal olduğunu ifade etti. Yabuloğlu bu konuda da şöyle konuştu:
“Corona salgını, bilhassa uçuş yasağı ve dış ticaret sınırlaması konulan ülkelerle yapılan ticaretlerde mücbir sebeptir. Örneğin Türkiye’deki bir mimarlık şirketi , Corona vakalarından önce yaptığı anlaşmayla ekibiyle İtalya’ya belirli bir sürede proje teslim etmeyi taahhüt ettiyse halihazırda ülkesinden İtalya’ya çıkış yapamayacağı için işi tamamlayamayacağı, yine benzer bir şekilde Corona nedeniyle tıbbi malzeme ve maske ihracatı yasaklanan Rusya’dan ürün ithal eden ve Türkiye’de başka şirketlere de ticari satışını yapan bir Türk şirketi de ticaretini yapamayacaktır, dolayısıyla burada imkansızlık yani mücbir sebep olduğu, tarafların borcunu yerine getirememesi, bu konuda bir kusuru olmadığı da ortadadır. Bu gibi örnekler spesifiktir, mücbir sebep kavramı oldukça baskın ve belirlidir. Ancak örneğin şirketlerin yavaş yavaş çalışmalarının geçici sürelerle durdurulması , bazı dünya ülkeleri ile dış ticaret sınırlamalarının olması, işyerlerinin kapatılması halinde de üretimin, kazancın olmayacağı, bu nedenle ticari işletmelerin bankalara olan kredilerini ödemekte zorluğa düşeceği, bu borçların ötelenmesine dair özel düzenlemeler yapılması da zaruri olacaktır.”
İŞ AKTİ FESİH SEBEBİ
Öte yandan virüs salgını çalışanlara da tek taraflı fesih hakkı tanıyor. Avukat Yabuloğlu bu konuyu da şöyle ifade etti:
“Öte yandan Corona virüsü bulaşıcı bir hastalık olması nedeniyle İş Kanunu anlamında da fesih nedenidir, haklı nedenle fesih hallerinden zorlayıcı neden ve sağlık nedeni olarak sayılmaktadır. Şöyle ki, A işletmesinde çalışan personel B, işverende ya da aynı işyerindeki başka bir mesai arkadaşında dahi Corona tespit edilse, iş sözleşmesini İş Kanunu md. 24/I-b gereği haklı nedenle derhal feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanabilir. Diğer taraftan işveren de işçisinde çıkan bulaşıcı hastalık nedeniyle iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshetme hakkına sahiptir. Yargıtay kararlarında da kabul gördüğü üzere salgın hastalık zorlayıcı neden sayılmakta ve işçinin işyerinde bir haftadan uzun bir süre Corona’ya yakalanıp çalışamaması işverene İş Kanunu md. 25/III gereği derhal fesih hakkı vermektedir.”
