Gelişmekte olan ülkelerin rüşvet, kaynakların suistimal edilmesi ve diğer yolsuzluklar nedeniyle her yıl 20 ila 40 milyar ABD doları tutarında kayba uğradığı ileri sürülmekte. Yolsuzluk yapanlar dünyanın çeşitli finans merkezlerinde kirli paralarını saklayabilecekleri “güvenli cennetler” bulabilmekte. Suçluların sosyal hizmetlerden, ekonomik kalkınma programları ve projelerinden bu paraları çalmaları fakir ülkelerin daha da fakirleşmesine yol açmakta. Kurbanlar ise özellikle eğitim ihtiyacı olan çocuklar, tedaviye muhtaç hastalar ile vergilerini ve devlete karşı yükümlülüklerini yerine getiren ve hayat koşullarının böylelikle iyileşmesini uman tüm vatandaşlar olabilmekte.
Hiç şüphesiz bu kirli paraların peşine düşülmesi de her şeyden önce ahlaki bir sorumluluk. Bu konuda bir taraftan mağduriyet yaşayan ülkelerin bireysel çabalarının diğer taraftan da uluslararası düzeyde çalışmaların yoğunlaştığı görülüyor. Çalınan varlıkların geri alınması bir ülkenin kara para ve terörizmin finansmanı ile mücadeledeki başarısının en önemli göstergesi. Ne yazık ki bu konuda elde edilen sonuçlar pek parlak değil. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisine göre ülkeler çalınan varlıklarının sadece yüzde birini geri alabiliyor. Çünkü çalınan varlıklar hızla ülkeden çıkarılıyor farklı ülkelere dağıtılıyor.
Bu durumda, çalınan varlıkların takibi, dondurulması, bunlara el konulması ve çalındıkları ülkelere iade edilmesi süreci oldukça karmaşık ve uzun bir süreç oluşturuyor. Birden fazla yargı kararına ihtiyaç duyulabiliyor ve teknik, yasal ve politik engellerin aşılması gerekiyor.
İşte tam bu noktada bu hafta başında (12-13 Eylül) iki önemli örgütün bu konuda birlikte çalışmak için çok önemli bir adım attığı görüldü. Interpol ((International Criminal Police Organization) ve FATF (Financial Action Task Force) Singapur’da çok önemli bir konferans düzenlediler. Söz konusu toplantı FATF ve Interpol iş birliğinin ilk defa bu derece ileri düzeyde kamuoyuna yansıdığı bir olay. Geçmişte bu iki örgütün iş birliği bu derece gözler önüne serilmemişti. Toplantı bu yönü ile de çok önemli. Toplantıya güvenlik birimleri, politika yapıcıları, mali istihbarat birimleri, varlık kurtarma birimleri, savcılar, uluslararası kuruluşların üst düzeyde uzmanları katıldı.
Merkezi Fransa’nın Lyon kentinde olan Interpol (Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı) en büyük uluslararası adli polis teşkilatıdır. Yaklaşık yüz yıla yakın geçmişi olan teşkilat uluslararası seviyede suçların önlenmesi, bastırılması, sanıkların izlenmesi, ilişki kurduğu kişilerle irtibatlarının tespit edilmesi, yakalanması, tutuklanması ve iade edilinceye kadar devam eden işlemlerin yürütülmesi görevlerini yerine getirmektedir.
FATF ise 1989 yılında G-7 ülkeleri (ABD, Japonya, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve Kanada) tarafından kara para aklamanın uluslararası alanda önlenmesi amacıyla OECD bünyesinde kurulmuştur. 11 Eylül 2001 tarihinden sonra vizyonuna terörün finansmanı ile mücadeleyi de dahil eden FATF’nin halen 39 üyesi bulunmaktadır. Türkiye, 24 Eylül 1991 tarihinde FATF’e üye olmuştur.
2022 dönüm noktası
Aslında FATF, yasadışı yollardan elde edilen varlıkların peşine düşeceğinin sinyalini geçtiğimiz Temmuz ayında Temmuz 2022-Temmuz 2024 dönemi için amaçlarını duyurduğunda vermişti. Söz konusu amaçların başında varlıkların geri alınması çalışmalarına hız vermek geliyordu. Örgüt bu çerçevede aralarında Birleşmiş Milletler, IMF, varlık kurtarma ağlarının da bulunduğu pek çok kuruluş ile iş birliğini hedeflemişti. FATF bu amacını belirlerken, geçtiğimiz Mart ayı içinde Interpol içinde kurulan Finansal Suçlar ve Yolsuzlukla Mücadele Merkezi’nin (FCAAC) özel rolüne de vurgu yapmıştı.
Interpol ile FATF arasında bu hafta başında Singapur’da gerçekleşen yuvarlak masa toplantısına (FIRE) 150 üst düzey uzman katıldı ve aşağıdaki hususların gerçekleştirilmesinin önemine dikkat çekildi:
- Yasadışı yollardan elde edilen varlıkların takibi, dondurulması, el konulmasına yönelik ulusal politika ve eylemlerin geliştirilmesi,
- Ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeyde operasyonel iş birliğinin geliştirilmesi,
- Kamu otoriteleri ile özel sektör arasında etkili bilgi paylaşımının artırılması.
Interpol ile FATF’in iş birliğinin özellikle FATF’e bazı özel operasyonel kolaylıklar sağlaması bekleniyor. 2022 yılı uluslararası suçlara bulaşanlar, kara para aklayanlar, terörizmi finanse edenler, yasadışı kazançlar elde edenler için iyi bir yıl olmayacak.
Kaynaklar:
Emniyet Genel Müdürlüğü, Interpol’ü tanıyalım, https://www.egm.gov.tr/interpol/interpolutaniyalim, Erişim tarihi: 15.09.2022.
FATF, Priorities fort the Financial Action Task Force under the Singapore Presidency: Objectives for 2022-2024, https://www.fatf-gafi.org/media/fatf/documents/Singapore-Presidency-Priorities.pdf, Erişim tarihi: 15.09.2022.
Interpol, FATF and INTERPOL intensify global asset recovery, https://www.interpol.int/News-and-Events/News/2022/FATF-and-INTERPOL-intensify-global-asset-recovery, Erişim: 15.09.2022
MASAK, Mali Eylem Görev Gücü, https://masak.hmb.gov.tr/mali-eylem-gorev-gucu, Erişim tarihi: 15.09.2022.
United Nations, Office of Drug and Crime, Asset Recovery, https://www.unodc.org/unodc/en/corruption/asset-recovery.html, Erişim tarihi: 15.09.2022.