Konut, taşıt, ihtiyaç ve diğer krediler ile kredi kartı borçlarından oluşan hane halkı toplam borç stoku yılın ilk on ayında cari olarak yüzde 37,9 ile enflasyonun altında bir artış göstererek 1 trilyon 360,5 milyar liraya yükseldi. Aynı dönemde TÜFE bazında yüzde 57,8 olan enflasyondan indirgendiğinde hane halkı borç yükünün reel bazda yüzde 12,6 küçüldüğü belirlendi. Bu dönemde taşıt kredileri ile kredi kartı borçları enflasyonun üzerinde (reel) artış kaydederken, konut ve ihtiyaç kredileri reel olarak geriledi. Pandemi sonrasında birçok ülkenin hane halkı borçluluk oranında düşüş kaydedilirken, Türkiye’de de hanelerin finansal borçlarının GSYH’ye oranı yüzde 13,3’e geriledi.
Yurttaşların; Bankalar arası Kart Merkezi verilerine göre toplam sayısı 94 milyona yaklaşan kredi kartları ile yaptıkları taksitli ve taksitsiz alışverişler kaynaklı borçlarının toplam hacmi ise on ayda cari olarak yüzde 75.9, reel olarak da yüzde 11.5 artarak 369,3 milyar liraya ulaştı. Borç yükünün seyri Hane halkının toplam borç yükü 2002 sonunda 6,6 milyar lira düzeyinde bulunuyordu. Tüketim talebinde canlanma ve ekonomideki büyüme paralelinde artış kaydeden söz konusu borçlar, 2008’de 100 milyar lirayı, 2018’de 500 milyar lirayı aştı. 2021 sonunda 1 trilyon liraya yaklaşan hane halkı borcunun bu yılın sonunda 1,5-1,6 trilyon liraya ulaşabileceği görülüyor.
Ekim 2022 sonundaki 1 trilyon 360,5 milyar liralık düzeyi baz alındığında borç yükünde 2002’den bu yana cari olarak yüzde 20.499 (205 kat) oranında bir büyüme görülüyor. Ancak bu artışın büyük bölümü anılan dönemdeki enflasyondan kaynaklanıyor. Yıllık artışlar enflasyondan arındırılarak bakıldığında hane halkı borç yükünde 2002- 2005 döneminde yüksek düzeylerde gerçekleşen reel büyümenin, izleyen dönemde hız kestiği görülüyor.
2014-2022 döneminde ise hane halkı borç yükünün; pandemi koşullarının en şiddetli yaşandığı 2020 hariç tüm yıllarda reel olarak gerilediği ya da çok düşük artışlar kaydettiği dikkati çekiyor.
2002- Ekim 2022 arasındaki dönemde yüzde 1.232 olan birikimli enflasyondan arındırıldığında hane halkı borç yükündeki reel büyümenin yüzde 1.571,6 (15,7 kat) olduğu görülüyor.
EN ÇOK BORÇLU İSTANBUL’DA
BDDK’nın eylül sonu itibariyle açıkladığı il bazında verilere göre hane halkı borçlarının yüzde 26 ile en büyük bölümü, nüfus, ekonomik gelişmişlik ve kişi başına milli geliri en yüksek il olan İstanbul’a ait bulunuyor.
İstanbul, taşıt kredilerinde 10,8 milyar, konut kredisi hacminde 107,2 milyar, diğer tüketici kredilerinde 127,2 milyar ve kredi kartı borcunda 96,7 milyar lira ile açık ara ilk sırada yer alırken, aynı ekonomik göstergelere göre diğer gelişmiş iller onu izliyor. Borç türleri bazında ilk 10 il sıralaması çok az değişkenlik gösteriyor.