KOŞULLU YÜKÜMLÜLÜK (BORÇ) nedir?
Koşullu Yükümlülük (Borç), geçmiş olaylardan kaynaklanan ve işletmenin tam anlamıyla kontrolünde bulunmayan, bir veya daha fazla kesin mahiyette olmayan olayın ileride gerçekleşip gerçekleşmemesi ile mevcudiyeti teyit edilebilecek olan borçlardır.
Koşullu yükümlülük geçmiş olaylardan kaynaklanır; fakat yükümlülüğün yerine getirilmesi için, ekonomik fayda içeren kaynakların işletmeden çıkma ihtimalinin bulunmaması veya yükümlülük tutarının, yeterince güvenilir olarak ölçülememesi nedenleriyle finansal tablolara yansıtılmaz.
Bir işletmenin herhangi bir borç için müşterek ve müteselsilen sorumlu olması durumunda, ilgili yükümlülüğün diğer taraflarca karşılanacağı tahmin edilen kısmı zımni kabulden doğan borç olarak değerlendirilir. İşletme, güvenilir bir tahminin yapılamadığı son derece nadir durumlar hariç, ilgili yükümlülüğün ekonomik fayda içeren kaynakların çıkışı ihtimalinin bulunduğu kısmı için karşılık ayırır.
Koşullu borçlar, başlangıçta beklenmeyen bir biçimde gelişebilirler. Bu nedenle, ekonomik fayda içeren kaynakların işletmeden çıkmalarının muhtemel hale gelip gelmediğinin tespiti amacıyla sürekli olarak değerlemeye tabi tutulurlar. Daha önce koşullu borç olarak dikkate alınmış bir kaleme ilişkin olarak, gelecek ekonomik yararların işletmeden çıkışının gerekeceği ihtimali oluşmuş ise, sözü edilen olasılıkta meydana gelen değişimin oluştuğu dönem finansal tablolarında karşılık ayrılır.
Örnek 1: Bir işletme 4 yıl garantili olarak satış yapmaktadır. Geçmiş deneyimler çerçevesinde garanti süresi içerisinde işletmenin hasılat tutarının ortalama %5’i oranında garanti harcaması gerçekleştirdiği tespit etmiştir. İlgili dönemde 10 milyon TL’lik satış yapılmış ise, işletme 500 bin TL karşılık ayıracaktır. Söz konusu karşılık tutarının geçmiş deneyimler çerçevesinde ilk yıla ait kısmı kısa vadeli yükümlülükler içerisinde, kalan kısım uzun vadeli yükümlülükler içerisinde raporlanır. (Söz konusu yükümlülük geçmiş deneyimlerden yola çıkarak ekonomik fayda içeren kaynakların işletmeden çıkma ihtimalini kapsadığından karşılık olarak değerlendirilir ve finansal tablolara yansıtılır)
Örnek 2: Bir işletme ani olarak öngörülemeyen şekilde ortaya çıkan grev nedeniyle faaliyetlerini durdurmak zorunda kalmıştır. Bu durum işletmenin ürün teslimatlarında gecikme yaşanmasına sebep olmuştur. Bu güne kadar işletmenin teslimatlarından hiçbir gecikme olmamıştır. İşletmenin hukuk departmanı müşterilerin talepte bulunması halinde yasal olarak iskonto hakkına sahip olduğunu belirtmiştir. Söz konusu iskonto karşılık değil koşullu borç olarak değerlendirilir ve finansal tablolarda raporlanmaz. (Söz konusu yükümlülük müşterilerden henüz hiçbirinin iskonto talebinde bulunmaması nedeniyle yani ekonomik fayda içeren kaynakların işletmeden çıkma ihtimalini kapsamadığından koşullu borç olarak değerlendirilir ve finansal tablolara yansıtılmaz)