Dünyanın tüm gelişmiş ülkelerinde,
Halka açık şirketlerin üst yöneticilerine ödenen ücretlerin açıklanması mecburidir.
Tekrar ediyorum mecburidir.
Daha doğrusu yasal olarak zorunludur.
Türkiye’nin de yasal olarak kabul ettiği 24 numaralı Uluslararası Muhasebe Standardının 17. Paragrafı ‘kilit yönetici personele ödenen ücretin toplam olarak ve ayrıca sağlanan kısa vadeli faydalar, işten ayrılma sonrası sağlanan faydalar, diğer uzun vadeli faydalar, işten çıkarma nedeniyle sağlanan faydalar ve hisse bazlı ödemeler olmak üzere her kategori için AÇIKLANMASINI MECBUR KILMAKTADIR.
Kilit yönetici personel ise işletmenin, (idari ya da diğer) herhangi bir yöneticisi de dahil olmak üzere, faaliyetlerini plânlama, yönetme ve kontrol etme yetki ve sorumluluğuna doğrudan veya dolaylı olarak sahip olan kişilerdir.
Hatta öyle ki, kilit yönetici personelin kendine veya ailesine yapılan sigortalar, çocuklarının eğitim masrafları gibi unsurlar dahi kilit yöneticilere (yani kısaca üst yönetime) yapılan ödemeler uhdesinde açıklanmalıdır.
Ne var ki,
Ülkemizde bu husus göz ardı edilmektedir.
Paramedya’da defalarca yazdım ve yazmaya devam edeceğim.
Özellikle, kurumsal kalitesinin yüksek olduğuna inanılan bankalarda dahi bu zorunluluk göz ardı edilmektedir.
Bu vurdumduymazlığa hem BDDK hem de SPK, gecikmeksizin el atmalıdır.
TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan’ın dahi ABD’de üst yönetici olarak elde ettiği gelire internet üzerinden ulaşılabiliyorken, ülkemizde üst yöneticilerin ne kadar fayda elde ettiği gizlenmektedir.
Efendim,
Türkiye’nin en büyük özel bankaları üst yönetimlerine ilgili dönem bazında yapılan toplam ödemeleri bağımsız denetim raporlarında sunmakta, yasal olarak zorunlu olmasına karşın başkaca bir detay vermemektedir.
Bu bahisle ben de eldeki verilerden bir karşılaştırma yapmak suretiyle,
2023/9 aylık konsolide olmayan finansallar ve denetim raporları üzerinden elde edilen veriler ışığında,
Üst yönetime yapılan ödemeleri mukayese etmeye çalıştım.
Öncelikle aşağıdaki grafiğe bakalım.
Yaklaşık 21 bin kişiyle en fazla çalışan sayısına İş Bankası’nın sahip olduğu, yaklaşık 11 bin 700 kişiyle QNB Finansbank’ın en düşük çalışan sayısına sahip olduğu görülüyor.
Yönetim kurulu, genel müdür ve genel müdür yardımcıları bankaların üst yönetimlerini oluşturuyor.
Genel müdürler aynı zamanda yönetim kurulu üyesi. Her iki görevleri itibariyle de yapılan ödeme olabileceğinden hareketle, onları üst yönetici sayısında iki kez yazdım.
Denetim kurulu üyeliklerini ise üst yönetici sayısına eklemedim.
Dediğim gibi, keşke TMS 24’e uyulsaydı da varsayımlardan uzak şekilde analiz yapabilseydim.
Aşağıdaki grafikte üst yönetici sayıları görülmekte.
Denizbank 33 üst yöneticiye sahipken, Yapı ve Kredi Bankası uhdesinde 22 üst yönetici bulunuyor.
Bankaların çalışan sayıları içerisinde üst yönetici sayısı oranı, insan kaynakları politikası açısından önemli sinyaller barındırır.
Geleneksel yaklaşım çerçevesinde beklenti, çalışan sayısı artıkça üst yönetici sayısının artmasıdır.
Hâlbuki güncel iş yaklaşımı çerçevesinde, bu beklenti artık doğru değildir.
İş süreçlerinin faaliyet ve zaman bazlı tasarımı, esnek örgüt yapılarını oluşturmaktadır.
Bu bahisle, takımlar faaliyet bazlı olarak yönetilir ve unvana dayalı ara kadrolar yerine puanlamaya dayalı kariyer düzeyleri oluşur.
Bu bahisle, örneğin, Amazon’da unvanı başekonomist olan biri, bütçelemeden sorumlu bir yöneticiden daha düşük pozisyonda konumlanabilir ve ücret alabilir.
Ne var ki, Türkiye’de halen geleneksel yaklaşımla unvanların, birer çalışan tatmin aracı ve/veya ücret skalasındaki düşüklük nedeniyle ücreti artırmak için başvurulan kolaycı bir insan kaynakları politikası yöntemi olarak kullanıldığına şahit olduğumuz örnekler söz konusudur.
Dolayısıyla,
Aşağıdaki grafikte sunulan verilerin bu seçenekler göz önünde tutularak değerlendirilmesi gerekir.
Verilere bakıldığında, Denizbank’ın toplam çalışan sayısı itibariyle en yüksek üst yönetici sayısına sahip olduğunu; buna karşın İş Bankası ve Garanti Bankası’nın toplam çalışan sayısına karşın en düşük üst yönetici sayısına sahip olduğunu görmekteyiz.
Gelelim temel mukayese konumuza.
Aşağıdaki grafikte 2023/9 ay itibariyle üst yönetici başına yapılan toplam ödemeleri görmekteyiz.
Birincilik QNB Finansbank’ta.
Üst yönetici başına ilk 9 ayda yaklaşık 14,2 milyon TL’lik bir ödeme yapılmış.
Akbank yaklaşık 11,2 milyon TL ile ikinci ve Denizbank yaklaşık 8,8 milyon TL ile üçüncü.
Değerli okurlar,
Sakın misal Denizbank’ta bir genel müdür yardımcısı, 9 ayda yaklaşık 8,8 milyon TL ödeme almış diye düşünmeyin. Aslını BİLMİYORUZ! Belki öyledir, belki de değildir. İşte bu nedenle TMS 24 uyarınca üst yönetime yapılan ödemelerin ismen ve detaylıca açıklanması lazım!
Sonunculuk yaklaşık 4,7 milyon TL ile Yapı ve Kredi Bankası’nda.
Gelelim birkaç önemli noktaya.
Kul hakkı oranında, yani elde ettiği gelirden personeline verdiği oranda sondan ikinci sırada olan Akbank’ın, üst yönetici başına yapılan ödemelerde ikinci sırada olduğu görülüyor.
Gene kul hakkı oranında en sonda yer alan Yapı ve Kredi Bankası’nın üst yönetici başına yapılan ödemelerde de sonuncu olması önemli. Zira sadece çalışanların değil, Yapı ve Kredi’nin üst yöneticilerinin de diğer bankalarla kıyasla en düşük ücretleri aldığı sonucuna ulaşıyoruz.
Ve son olarak İş Bankası!
Açıkçası ben her seferinde İş Bankası’na ayrı bir parantez açmaktan sıkıldım.
Kendilerini GÖNÜLDEN tebrik ediyorum.
Kul hakkı oranında lider olan bu bankanın üst yöneticileri belli ki çalışanlarını düşündüğü kadar kendilerini düşünmüyorlar. Zira en fazla çalışana sahip özel banka olarak kendilerine yüksek yüksek ödeme yapsalar göreceli mukayesede itiraz görmez. Lakin yapmamışlar.
Sevgi ve vicdanla kalın…
Doç. Dr. Soner GÖKTEN