Akbank 2023/12 aylık finansallarını açıkladı.
Yaklaşık 66,5 milyar TL net kar raporladı.
Konsolide finansallar itibariyle de,
Ortalama Özkaynak Karlılığı yaklaşık olarak %36,5 seviyesinde gerçekleşti.
Hep söylüyorum,
Bankalarda temel finansal performans göstergesi Özkaynak Karlılığıdır.
Lakin yüksek enflasyon dönemlerinde, hele bir de enflasyon muhasebesi uygulanmıyor ise;
Raporlanan finansallardan türetilen karlılık göstergeleri aldatıcı olur.
Gerçeği gizler!
Yani, nominal tutarlar itibariyle kar var zannedersiniz halbuki gerçekte zarar söz konusudur.
Bu konunun detayı için, Garanti Bankası finansalları özelinde analiz yaptığım 31 Ocak 2024 tarihli ‘Garanti Bankası Karında Enflasyon İllüzyonu!’ başlıklı Paramedya yazımı okuyabilirsiniz.
Kısacası Akbank, %64,8’lik TÜİK enflasyonu karşısında %36,5’lik kar elde etmişse; ortada reel olarak kar değil zarar vardır.
Efendim,
Bu yazıda başka bir konuya dikkat çekeceğim.
Akbank’ın diğer özel bankalarla kıyasla iki temel özelliği var.
Birincisi, kul hakkı oranında yani elde ettiği toplam gelirden çalışanlarına verdiği ücret itibariyle özel bankalar arasında süreklilik gösterir şekilde son sıralarda.
İkincisi ise, müşterilerinden aldığı ŞUBEYE AYAKBASTI PARASINDA yani ücret ve komisyon gelirlerinde özel bankalar arasında süreklilik gösterir şekilde ilk sıralarda.
Tüm özel bankalar finansalları açıklayınca, kul hakkı oranında 2023 yılında durum ne olmuş diye, karşılaştırmalı bir analizle karşınıza geleceğim.
Bu yazıda ise üzerinde duracağım husus ayakbastı parası.
Zira finansallara bakar bakmaz Akbank’ın bu hususta 2023 yılında OLGUNUN KULAĞINA SU KAÇIRMIŞ olabileceğini fark ettim.
Bakalım öyle mi?
Efendim,
Dar anlamda mevduat bankacılığı faaliyetinden temel olarak iki eylem üzerinden gelir elde edilir.
Bunlar ‘Net Faiz Geliri’ ve ‘Alınan Ücret ve Komisyonlar’dır.
Bilindiği üzere Türkiye’de TL mevduat vadesi alışkanlığı ortalama 30 ila 40 gün civarındadır.
Bu bahisle, bankaların net faiz gelirleri ve aldıkları ücret & komisyonlara ilişkin bir analiz yapılacak ise en sağlıklısı tahakkuk esasından sıyrılarak NAKİT GERÇEKELEŞMELERE bakmak olacaktır.
Dolayısıyla merakımı gidermek için, Akbank’ın konsolide olmayan nakit akış tablosu üzerinden analizimi yaptım.
Merakımı giderdim!
Tam da tahmin ettiğim gibi net bir sonuca ulaştım.
Gelin beraber bakalım…
Net faiz geliri nakit girişi; ‘alınan faiz’ ile ‘ödenen faiz’ arasındaki farktır.
Alınan faiz bankaların verdiği kredilerden tahsilatlarını, ödenen faiz ise mevduat sahiplerine (müşterilere) ödemeleri gösterir.
Bankalar bu gelirin yanı sıra müşterilerinden ücret ve komisyon adı altında kazanç elde ederler.
O halde, nakit akış tablosundan elde edilen verilerle ‘Net Faiz Nakit Girişi’ ile ‘Alınan Ücret ve Komisyonlardan Nakit Girişini’ toplarsanız basitçe adına TEMEL BANKACILIK FAALİYETLERİNDEN NAKİT GİRİŞİ diyebileceğimiz bir TOPLAM NAKİT GELİR tutarına ulaşabilirsiniz.
Alınan Ücret ve Komisyonlardan Nakit Girişini’,
hesapladığımız toplam nakit gelir tutarına bölerseniz, MÜTHİŞ BİR GÖSTERGE ELDE ETMİŞ OLURSUNUZ: Ücret ve Komisyon Nakit Girişi Oranı!
Peki, bu oran bize ne gösteriyor?
Biliyoruz ki, bankaların varoluş sebebi para toplamak ve satmak.
Yani bankaların ESAS KAZANCI net faiz gelirleri.
O halde ne beklersiniz, toplam nakit gelirin içerisinde ücret ve komisyonların düşük olmasını öyle değil mi?
İşte ücret ve komisyon nakit giriş oranı, bankaların toplam nakit gelirleri içerisinde YÜZDE KAÇINI, O-BU-ŞU İSİMLE MÜŞTERİLERİNDEN ELDE ETTİKLERİNİ GÖSTERİYOR. (Tekrar edelim analizimize sadece temel mevduat bankacılığı faaliyetlerinden gelir olarak kabul edilen net faiz geliri ile ücret & komisyon gelirlerini dahil ediyoruz, diğerlerini kapsam dışı bırakıyoruz! Ve unutmayın tahakkuk değil nakit gelirlerden bahsediyoruz!)
Pek saygıdeğer BANKA MÜŞTERİLERİ,
Bilin ki bu oran artıkça, misal şubeden içeri girdiğinizde, işlem yaptığınızda veya kredi kartı aldığınızda vb. daha çok ÖDEME YAPIYORSUNUZ!
İkinci oranımız ödenen faizin yani mevduat sahiplerine ödenen nakit tutarın alınan faize yani krediler karşılığı sağlanan nakit girişine bölünmesiyle elde ediliyor.
Basitçe düşünürseniz, esasen bu oran, bankaların para alıp satma faaliyetinde katlandıkları maliyet payını gösteriyor. Dolayısıyla basit anlatım için ben bu göstergeyi MALİYET ORANI şeklinde isimlendirmeyi uygun buluyorum.
Şöyle düşünün, ilgili dönemde kredilerden 100 TL nakit girişi sağlamış, mevduat sahiplerine ise 40 TL nakit ödeme yapmış iseniz, 100 TL’lik faiz gelirinin maliyeti %40 olacaktır.
Eğer takip eden dönemde kredilerden 120 TL nakit girişi sağlamış, buna karşın mevduat sahiplerine 60 TL nakit ödeme yapmış iseniz, 120 TL’lik faiz gelirinin maliyeti %50 olacaktır.
Aşağıdaki tabloda,
Akbank için yıllar itibariyle ‘Ücret & Komisyon Nakit Giriş Oranlarını’ ve ‘Ödenen Faiz / Alınan Faiz Oranlarını’ (Yani Maliyetleri) görebilirsiniz.
Görebileceğiniz gibi,
Akbank 2023 yılında Temel Bankacılık Faaliyetlerinin yarısından fazlasını müşterilerden elde ettiği ayakbastı parasından sağlamış.
Yani ‘ücret & komisyon oranı’ 2022 yılında %30,7 iken;
2023 yılında %58,58’e yükselmiş.
Aşağıdaki grafikte,
Akbank’ın yıllar itibariyle elde ettiği ‘ücret & komisyon oranları’ görsel olarak sunulmaktadır
Peki, bun ARTIŞIN nedeni ne?
Tek bir gösterge bunu açıklamaya yetiyor da artıyor;
‘Ödenen faiz / alınan faiz oranındaki’ yani maliyetteki artış!
Akbank’ın ‘ödenen faiz / alınan faiz oranı’ 2022 yılında %59,21 iken,
2023 yılında %81,56’ya yükselmiş!
Aşağıdaki grafikte,
Akbank’ın yıllar itibariyle ‘ödenen faiz / alınan faiz’ oranları görsel olarak sunulmaktadır.
2023 yılında uygulanmaya başlayan dezenflasyonist dengeli büyüme yaklaşımı çerçevesinde sıkılaştık.
Yani faizler arttı.
Yüksek faizlerle mevduat toplayan bankalar,
Topladıkları paraları %60 ve üzerinde oranlarla kredi olarak veremiyorlar.
E haliyle, bankaların ‘ödenen faiz / alınan faiz oranları’ yani maliyetleri 2023 yılında geçmiş yıllara göre arttı ve maksimum seviyeye çıktı.
İşte Akbank örneğinden de görüyoruz ki,
Bankalar lançoiçin alınan ücret ve komisyonlara yöneldiler.
Diğer bir ifadeyle,
Para toplama ve satma faaliyetinden KAYBETTİKLERİNİ,
Şubeye ayak basan MÜŞTERİLERDEN ÇIKARTTILAR.
Aşağıdaki grafikte,
Akbank’ın yıllar itibariyle ‘ödenen faiz / alınan faiz’ oranları ile ‘ücret & komisyon oranları’ arasındaki ilişki görsel olarak sunulmaktadır.
Grafikten net olarak görülebileceği gibi,
Maliyet düştükçe müşterilerden alınan şubeye ayakbastı parası azalmış,
Yükseldikçe artmış!
Bu olgu tüm bankalar için geçerli lakin kesin olan husus Akbank’ın bunu abartmış olduğu!
Efendim,
Türkiye’de ne yazık ki etik davranış olgusu son derece esnetilebiliyor.
Enflasyonun üzerinde fiyat artışları,
Veya stokçuluk gibi hususları tüccar ve sanayiciler için sürekli gündeme getirirken;
Ne yazık ki bankalar için es geçiyoruz…
Hâlbuki bankaların da benzer davranışı,
Müşterilerinden o-bu-şu isimle yerli yersiz elde ettikleri ücret ve komisyonlarda görmekteyiz.
BDDK’nın bu mevzuya şiddetle el atması gerektiğini düşünenlerdenim.
Sevgi ve vicdanla kalın…
Doç. Dr. Soner GÖKTEN