Hafize Gaye Erkan’ın geçen cuma günü istifasından sonra TCMB’nin ve dolayısı ile PPK’nın liderliği bir kez daha değişti. Erkan’ın yerine Fed New York’da on yıllık merkez bankası deneyimi olan Fatih Karahan getirildi ve PPK kompozisyonu yeni bir şekil aldı. PPK’ların kompozisyonu ile ilgili olarak ileri sürülen en önemli tavsiyelerden birisi bu kurulların farklı özelliklere sahip ama liyakat sahibi üyelerin teşkil ettiği, uyumlu ve dengeli bir yapıya sahip olması.
Bilindiği gibi, PPK, TCMB Başkanının başkanlığı altında, Başkan Yardımcıları, Banka Meclisi üyeleri arasından seçilecek bir üye ve Başkanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanı onayı ile atanacak bir üyeden oluşur. Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı veya Bakanın belirleyeceği bir birim amiri toplantılara oy hakkı olmaksızın katılabilir.
Şu an itibariyle TCMB’de iki başkan yardımcısı koltuğu boş olduğu için PPK iki eksik üye ile çalışmalarına devam etmekte.
PPK’da kadın üyelerin çoğunlukta olması olağan dışı bir durum
Dikkatten kaçmaması gereken ilk önemli husus bu kuruldaki beş üyeden TCMB Başkanı Fatih Karahan’ın, Başkan Yardımcıları Osman Cevdet Akçay ve Hatice Karahan’ın bankadaki tecrübelerinin altı ay, Fatma Özkul’un tecrübesinin ise bir buçuk ay civarında olması. Kurulun en kıdemli üyesi Elif Haykır Hobikoğlu yaklaşık iki buçuk yıldır PPK’da görev yapmakta. Bu, kurul üyelerinin PPK’daki ortalama tecrübe süresinin bir yılın altında olduğu anlamına geliyor. Bu çok az bir süre. PPK üyelerinin kuruldaki ortalama tecrübe süresinin beş yıl civarında olması gerekiyor.
Diğer yandan, beş üyenin dördü 40’lı yaşlarının ortasında sayılır ama Cevdet Akçay 1961 doğumlu. Akçay Başkandan ve Başkan yardımcılarından neredeyse yirmi yaş büyük ve yine neredeyse diğerlerinin hocası veya danışmanı konumunda. Kurulun yaş dağılımının biraz daha dengeli olması ve yaş ortalamasının ise 55’e yakın olması daha uygun olurdu.
PPK’nın bir başka ilginç demografik yönü kadın üyelerin ağırlıkta olması. Kurulun şu anki beş üyesinin üçü kadın. Bu hem dünya geneline hem de TCMB’nin PPK tarihine bakıldığında oldukça yüksek bir oran.
Boş olan iki başkan yardımcılığı kadrosu doldurulmalı
PPK üyelerinden dördü ekonomi alanından biri de işletme (Fatma Özkul) alanından gelmekte. Ekonomi alanından gelenlerin uzmanlık alanları ve deneyimleri birbirinden farklı.
Fatih Karahan (İşgücü Piyasası, İstihdam, Çalışma Ekonomisi): PPK’nın yeni başkanı Karahan’ın uzmanlık alanı çalışma ekonomisi, iş gücü piyasaları ve istihdam. Doktora tezi İşgücü Piyasaları üzerine yazılmış makalelerden oluşuyor. Doktora unvanını aldığı 2012 yılından bu yana bu konular üzerine yazdığı onlarca makalesi var. Söz konusu makalelerin çoğunluğu National Bureau of Economic Research, American Economic Review, Federal Reserve Bank of New York, Federal Reserve Bank of St. Louis’de yayınlanmış. Birlikte çalıştığı araştırmacılar da alanlarında tanınan ve yetkin iktisatçılar.
Karahan aynı zamanda bir merkez bankacısı. TCMB, Durmuş Yılmaz’dan bu yana ilk kez on yıla yakın merkez bankacılığı deneyimine sahip bir başkanla çalışıyor. TCMB’nin yeni başkanı, 2012-2022 yılları arasında Federal Reserve Bank of New York’ta çalıştı ve yukarıda bahsedilen makalelerin çoğunu bu kuruluşun çatısı altında çalışırken hazırladı.
Yeni başkanın çalışma ekonomisi, iş gücü piyasası ve istihdam konularında uzman olması bazı okuyucuların kafasını karıştırabilir, alanının fiyat istikrarı, para politikası ve merkez bankacılığından uzak konuları içerdiği düşüncesini akla getirebilir ama durum pek öyle değil. Ekonominin iş gücü piyasası ve istihdam üzerinden okunması da merkez bankacılığı açısından çok önemli. Çünkü para politikasının, enflasyonla mücadelenin emek piyasasına ve istihdama etkileri çok önemli.
Alanında son derece başarılı bir uzman olan Karahan’ın da liderlik tecrübesi oldukça sınırlı. TCMB’ye katılmadan önceki son beş yılında araştırma gruplarında takım lideri olarak çalışmış. Bu tecrübe TCMB gibi binlerce kişinin çalıştığı ve hem ülkenin hem de dünyanın gözünün üzerinde olduğu bir kurumu başarıyla yönetmek için yetersiz olabilecektir. Üstelik, şu anda, TCMB’de iki başkan yardımcısı koltuğu boş. Bu durum TCMB tecrübeleri çok az olan yeni başkan ve başkan yardımcıları üzerinde olağanüstü idari yük yaratarak, PPK’daki görevlerine odaklanmalarını zorlaştırabilir, idari-hukuki riskler yaratabilir. Bu nedenle, boş olan TCMB yönetim komitesi üyeliklerine bankayı tanıyan ve 50 yaş üstü iki yönetim komitesi üyesinin atanması acil bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmakta.
Osman Cevdet Akçay (Enflasyon, Para Arzı, Döviz Kurları): Öncelikle, Akçay Türkiye’de ekonomi çevreleri tarafından uzun süredir tanınan ve saygı duyulan bir iktisatçı. PPK’da olması ekonomi çevrelerine enflasyonla mücadelenin gerekleri ile siyasetin talepleri arasında asgari bir dengenin kurulduğunun güvencesi olarak görülüyor. İkinci olarak, diğer PPK üyelerine göre enflasyonla daha uzun süre yaşamış, 24 Ocak 1980 Ekonomik İstikrar Tedbirlerinin, 5 Nisan 1994 Kararlarının, Mayıs 2001 Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı’nın sonuçlarına şahit olmuş bir uzman. Bu nedenle Kurul’un bilge danışmanı gibi görülebilir.
Üçüncü olarak, Akçay enflasyon, para politikası, para arzı, döviz kuru gibi merkez bankacılığını yakından ilgilendiren konulara kurulun diğer üyelerine göre daha yakın. 1992’de tamamladığı doktora tezinin konusu 1980-1990 yılları arasında enflasyonun etkileri üzerine. Sonraki çalışmalarının çoğu da yine enflasyon, enflasyonla mücadele ve para arzı etrafında yoğunlaşıyor.
Akçay’ın üniversite hocalığı deneyiminin yanı sıra finans kesiminde baş ekonomist ve danışmanlık tecrübesi de mevcut. Ancak, bu tecrübe TCMB gibi büyük ve karmaşık bir örgütü yönetmek için yeterli olmayabilir ve bir takım idari – hukuki risklerin ortaya çıkması olasılığı doğabilir. Bu nedenle yönetim komitesindeki boş koltukların hızlıca doldurulması çok önemli.
Diğer Üyeler: Başkan Yardımcısı Hatice Karahan’ın doktora tezi serbest meslek sahipleri ile ilgili üç makaleden oluşuyor. Sonrasında ekonominin çok çeşitli alanlarında makaleler yazdığı görülüyor. Bu süreçte, akademisyen ve danışman olarak görevler alıyor ve 2017 yılında da Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanlığına getiriliyor. Hatice Karahan’ın da yöneticilik deneyimi çok sınırlı. Bu yüzden boş olan TCMB başkan yardımcısı pozisyonlarının TCMB tecrübesi olan kişiler tarafından tamamlanması çok önemli.
PPK’nın diğer kadın üyesi Elif Haykır Hobikoğlu’nun çalışmalarının odak noktasını inovasyon ve verimlilik oluşturuyor.
Kurulun en yeni üyesi olan Fatma Özkul ise muhasebe ve denetim alanında uzman bir akademisyen. Yakın dönemde kripto varlıklar muhasebesi ile ilgili olarak yaptığı çalışmalarla ön plana çıktı. Bu çerçevede, Özkul’un Dijital Türk Lirası Projesine katkı sağlayabilecek bilgi ve tecrübeye sahip olmasının atanmasında etkili olduğu izlenimi ediniliyor.
Özetlemek gerekirse, PPK üyelerinin farklı alanlardan gelmeleri olumlu ama bu kuruldaki tecrübelerinin ortalaması çok düşük (bir yılın altında). İki başkan yardımcısının eksik olduğu yönetim komitesinin mevcut üyelerinin komitedeki ortalama tecrübe süreleri altı ay civarında. Mevcut başkan ve başkan yardımcılarının yönetim tecrübelerinin sınırlı olması ve iki başkan yardımcısının eksik olması nedeniyle iş yüklerinin çok fazla olması, bunların PPK çalışmalarına yoğunlaşmasını engelleyebilir ve bir takım idari ve hukuki riskler ortaya çıkabilir. TCMB’de boş olan iki başkan yardımcısı koltuğuna en kısa zamanda TCMB’yi tanıyan, tecrübeli kişilerin atanması yerinde bir hamle olacaktır.