38 numaralı Türkiye (Uluslararası) Muhasebe Standardı Maddi Olmayan Duran Varlıkların muhasebeleştirilmesi ve raporlanması esaslarını düzenler.
Son derece teorik ve teknik bir standarttır. Özellikle son yıllarda muhasebe teorisyenleri ve uzmanlarınca tartışılmakta ve gündem oluşturmaktadır.
Temeli Ohlson Değer İlgililiği Kuramına kadar indirgenebilen TMS 38 bu açıdan ileri düzey muhasebeciler tarafından anlaşılır ve yorumlanır. Doktora derslerinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Bu açıdan stoklar, amortisman, alacak gibi muhasebenin en basit olgularından çok daha fazlasını gerektirir TMS 38’i yorumlayabilmek.
İşte bu nedenle,
Açıkçası SPK’nın 4 Nisan 2024 tarihli Bülteninde TMS 38 özelinde usulsüzlük düzeltmesi istenince hem şaşkınlığa uğradım hem de finansal okuryazarlık adına çok şaşırdım. Ve tabi ki de sevindim.
Anlatmış olsam TMS 38’i, emin olun kimse okumaz, farkında olmazdı.
Lakin ne kadar önem arz ettiğini bu yazıyı okuyunca anlayacaksınız.
TMS 38 marka, patent gibi işletme içerisinde yaratılan maddi olmayan varlıkların piyasa değerleriyle bilançoda raporlanmasına izin vermez.
Bunun iki temel nedeni vardır.
Birincisi bu tür maddi olmayan duran varlıkların sürekli alım satım işlemine konu edildiği genellikle aktif bir piyasaları yoktur. Bu bahisle söz konusu unsurların piyasa değeri fazlasıyla subjektiftir. Sana, bana veya ona göre değişir. Dolayısıyla değerleme raporu olması da bu sübjektifliği ortadan kaldırmaz. İşte bu nedenle kanıtlanabilir bir aktif piyasa olmadığı sürece bu tür maddi olmayan varlıklar bilançoda maliyet (yani edinim) değerleriyle raporlanmaya devam ederler.
İkincisi ise, bu tür maddi olmayan hakların işletmeye katkısının hasılat üzerinden yıllara yaygın şekilde gerçekleşecek olmasıdır. Diğer bir ifadeyle, bir buluş ticarileştiğinde yüksek kar marjlı bir ürün piyasaya sunulacak ve elde edilecek kar üzerinden öz kaynak artışını temin edecektir.
SPK Bülteninde görüldüğü üzere, Gen İlaç 30.9.2023 tarihli bilançosunda; TMS 38 kapsamına giren İlaç Ruhsatlarını aktif bir piyasası (yeterli nicelik ve nitelikte olağan koşullarda alım satım işleminin yapıldığı bir piyasa) olmadığı halde piyasa değeriyle değerlemiş ve aktiflerine yazmıştır.
Bunun iki sonucu olur: (1) Toplam varlıklar artar, (2) Öz kaynaklar artar. Öz kaynaklar işletmenin defter değeri anlamı taşıdığından, haliyle öz kaynaklardaki yüksek düzeyde artış hisse fiyatlarına yansıyacaktır veya öncesinde artırılmış olan hisselerin satışını (pazarlamasını) sağlayacaktır.
Hemen 30.9.2023 tarihli denetim raporunu inceleyeyim diye Kamuoyunu Aydınlatma Platformuna, Gen İlaç’ın web sitesine ve muhtelif yerlere baktım. Bulamadım. Kaldırılmış.
Peki elimizde ne kaldı?
31.12.2023 tarihli bilanço.
Değerli okurlar bu bilançodaki ilaç ruhsatlarına ilişkin dipnotu aşağıda görsel olarak sunuyorum.
Hemen belirteyim,
Gen İlaç’ın bağımsız denetçisi Grant Thornton.
Gerçek denetçi, yani Grant Thonton Markası denetim ağına girmiş olan Türk Şirket ise Eren Bağımsız Denetim A.Ş.
Eylül bilançosu kalktığı için, en doğrusu 12 aylıklara bakmak olacaktır.
Zira tahmin ettiğim gibi, 31.12.2023 bilançosunda Eylül’de yapılan hata dipnot ile düzeltilmek istenmiş.
Demişler ki,
Biz bu ilaç ruhsatlarını aslında değerlemeye tabi tutturduk.
Sonra da demişler ki, TMS 38’in 75 ve 78. paragrafları gereğince (yani aktif piyasaları olmadığından) piyasa değerini mali tablolarda göstermedik.
Güleyim mi ağlayayım mı bilemiyorum.
Aktif piyasa yoksa, değerleme raporunu açıklamanın ve değeri söylemenin ne anlamı var. Madem bunu yaptın, TFRS 13 gereği Seviye 3 girdisi itibariyle tüm varsayımlarını açıklaman lazım. Açıkladın mı, HAYIR! Niye, çünkü çok sübjektif!
Peki bu sübjektif değeri kim bulmuş?
DRT Kurumsal Finans Danışmanlık A.Ş.
Bu kim?
Meşhur Deloitte!
Pes…
Değerleme raporu tarihi ne? 9 Ağustos 2023. Yani SPK radarına yakalanan Eylül Bilançosu öncesi.
Bulunan değer ne?
Sıkı durun, 5.733.983.000 TL!
Yani 5,7 milyar TL.
Bu değeri edebilir mi, alan olursa evet.
Almış olan var mı? Hayır.
Sana göre 1 milyardır, bana göre 10 milyar TL!
İşte bu yüzden izin vermez bunun raporlanmasına TMS 38.
Ve Eylül ayında bilançoya ek yazılan değer ne;
Net Defter değeri 145 milyon TL olduğundan yaklaşık 5,5 milyar TL.
Anlaşılıyor ki,
Gen İlaç TMS 38’den bir haber, kurumsal bir şirket değil!
Grant Thornton yani Eren Bağımsız Denetim TMS 38’den bir haber, işinin ehli insanları çalıştırmıyor!
Ve DRT yani Deloitte ise; ben paramı alır sübjektif bir konu da olsa rapor yazar veririm, gerisi benim umurumda değil diyor. Yani adının nelere referans edildiği umurunda değil!
Değerli okurlar,
Manipülsayon yasal olmayan çıkar amaçlı etkileme davranışı demektir.
Çıkar var mı var. Öz Kaynak artar ise şirket patronunun serveti artar.
Hisse senedi etkilenmiş mi? 40 TL’den 80 TL’ye çıkmış sonra alıcı bulmuş.
Yasal olmayan işlem var mı? Var.
TMS 38 bu tür maddi olmayan varlıkların piyasa değeriyle bilançoda raporlanmasına izin vermiyor!
İşte bu yüzden SPK Bültende Gen İlaç yatırımcılarına şunu söylüyor: Yatırımcıların yasal yollara başvurma yani dava açma hakları vardır.
Lakin burada henüz eksiklikler var.
SPK ceza vermelidir, verecek mi vermeyecek mi takip eden bültenlerde göreceğiz.
Sadece Gen İlaç’a mı ceza verilmeli, ASLA! Eren Bağımsız Denetim de doğrudan sorumlu! Çünkü esas işi bu zaten, muhasebe!
Ve son bir kelam.
Kamu Gözetimi Kurumu-KGK artık iyice kalitesizleşen ve manipülatif amaçlı kullanılmaya başlanılan bağımsız denetim faaliyetiyle ilgili adım atmayı düşünüyor mu, yoksa izlemeye devam mı edecek?
Sevgi ve vicdanla kalın…
Doç. Dr. Soner GÖKTEN